نزدیک به یک هفته بعد از آن که دیدار محرمانۀ فرستادگان جمهوری اسلامی با نمایندگان عربستان در بغداد فاش شد، محمد جواد ظریف عازم قطر و عراق شده است. وزارت امور خارجه دلایل دقیق این سفر را توضیح نداده، اما یک نمایندۀ عراقی تأکید کرده که این سفر “هیچ ارتباطی با هیچ وساطتی از سوی بغداد ندارد”. ….

——————————————————-

سفر محمد جواد ظریف به قطر و عراق: به دنبال میانجی؟

رادیوفرانسه:
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه فقط گفته است که محمد جواد ظریف روز یکشنبه ۵ اردیبهشت در رأس هیاتی به قطر و عراق سفر می‌کند. به گفتۀ وی این سفر “در چارچوب توسعه مناسبات فیمابین و گفتگوهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای انجام می‌شود”. به غیر از این توضیحات کلی، هیچ انگیزۀ مشخصی برای ملاقات سریع وزیر خارجۀ ایران با مقامات عراقی و قطری ذکر نشده است.

فقط بعدازظهر یکشنبه اعلام شد که آقای ظریف به دوحه رسیده و فردا – دوشنبه – به بغداد خواهد رفت. وی در دوحه با همتای قطری خود، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی گفتگو داشته اما هنوز چیزی از محتوای این گفتگوها منتشر نشده است.
این در حالی است که مذاکرات در بارۀ برنامۀ اتمی ایران و لغو تحریم‌ها در شهر وین ادامه دارد. ظریف تاکنون شخصاً در این مذاکرات حضور نیافته و سرپرستی هیئت ایرانی به عهدۀ معاون وی، عباس عراقچی است.

گمانه‌زنی‌ها
برخی رسانه‌ها احتمال داده‌اند که سفر ظریف ارتباطی با مذاکرات وین داشته باشد. با توجه به موقعیت خاص قطر که روابط بسیار خوبی با واشنگتن دارد و در عین حال از معدود کشورهای عرب به شمار می‌آید که رابطۀ متعادل با تهران را نیز حفظ کرده، احتمال وساطت دوحه میان ایران و آمریکا مطرح شده است. اما در مورد سفر ظریف به بغداد، محمد البلداوی، نمایندۀ ائتلاف الفتح (شیعی) در پارلمان عراق، تأکید کرده است که این سفر ارتباطی به مذاکرات در بارۀ توافق هسته‌ای ندارد. به گفتۀ او “همۀ ناظران سیاسی در جهان تأکید دارند که مذاکره‌کنندۀ ایرانی توانمند و ماهر است و می‌تواند به آنچه می‌خواهد برسد” و بنا بر این “ایران در شرایط کنونی نیازی به میانجی‌گری عراق برای مذاکره با آمریکایی‌ها ندارد”…

محمد البلداوی جای دیگری تکرار کرد که “سفر محمد جواد ظریف هیچ ارتباطی با هیچ وساطتی از سوی بغداد در ارتباط با طرف آمریکایی ندارد”. اما این نمایندۀ عراقی افزوده است که سفر ظریف به “از دست ندادن روابط تهران و بغداد در نتیجه تأثیرات نزدیکی روابط با برخی دشمنان ایران” مربوط است. ظاهراً البداوی به گرم شدن روابط عربستان و عراق و نگرانی‌های ایران از این بابت اشاره دارد.

عراق که شاهد رقابت شدید ایران و عربستان است و در میان این دو قدرت گرفتار مانده، در عین حال برای میانجیگری بین تهران و ریاض کوشش‌هایی کرده است. نزدیک به یک هفته قبل، فاش شد که ایرانی‌ها و سعودی‌ها در بغداد با یکدیگر دیدار داشته‌اند. هیئت ایرانی فرستادگان علی شمخانی بوده‌اند و هیئت سعودی نیز شخصیت‌های بلندپایۀ اطلاعاتی و امنیتی را در برداشته است. تهران این خبر را نه تکذیب کرد و نه تأیید، اما عربستان آن را رد کرد.

در شرایط حساس کنونی که دولت روحانی چشم امید به نتیجۀ مذاکرات وین دوخته و در حالی که خامنه‌ای تأکید کرده که این مذاکرات نباید “کش پیدا کند”، بعید به نظر می‌رسد که وزیر امور خارجه صرفاً برای گفتگوهای کلی و “توسعه مناسبات فیمابین” به دوحه و بغداد رفته باشد.

——————————————————-