مدرسه در
گورستان!
«تعطيلى» تنها حكم صادره براى
مدارس خودگردان افاغنه در ايران
پنجشنبه 8 بهمن 1383
روزنامه ايران
دور نيست، همين نزديكى هاست؛ در تهران خودمان، دهها كودك مهاجر افغان، در يك
مقبره خانوادگى، ديوار به ديوار گورستان، چشم بر تخته سياه مى دوزند و در بوى
مرگ، زندگى را هجى مى كنند؛ بى خيال به قبرهايى كه كنار نيمكت هايشان افتاده،
كه انگار عادت كرده اند به وجودشان. بى توجه به بوى نا و مرگ كه از در و ديوار
مقبره مى ريزد. اين كودكان معصوم، آدمهاى به حاشيه رانده شده اى هستند كه
صدايشان در هياهو و همهمه هاى سياسى و اطوارهاى نژادى، گم شده، به گوش هيچ كس
نمى رسد و حضورشان و نفس هاى گرمشان به فضاى مرگبار اين مقبره، رنگ زندگى
پاشيده است.
مقبره خانوادگى است. مقابل يكى از امامزاده هاى اطراف تهران. جز كتيبه اى بر سر
در اين بنا كه متعلق به خاندان حداديان است، هيچ علامت و نشانى حاكى از مدرسه
بودن، بر آن ديده نمى شود، ولى صبح به صبح كودكان افغانى با فرم مدرسه به اين
مقبره مى آيند و پشت نيمكت هايى كه در اتاقهايش چيده شده، درس مى خوانند.
... وارد حياط مى شوم و سراغ مسؤول مدرسه را مى گيرم. طبقه بالا را نشانم مى
دهند: راه پله اى تاريك، مرا به اتاق مدير مى رساند. اتاقى تنگ و خفه، با چند
قفسه و كارتن، يك سماور و چند صندلى. مرا دعوت به نشستن مى كند. مردى است ۲۸
ساله كه سپيدى موهايش او را شكسته تر مى نماياند. از انجام مصاحبه سرباز مى زند
و اجازه عكاسى به من نمى دهد. از احضاريه هاى پى در پى شكوه مى كند و ازتهديد
بسته شدن اين مدرسه از سوى دولت گلايه مى كند و معتقد است انتشار اين گزارش
چيزى جز مشكل سازى برايشان نخواهد داشت. با اين همه پافشارى مى كنم و اول به
خودم و بعد به او اميد مى دهم كه شايد بشود كارى كرد...
مى گويد كه به زعم دولت جمهورى اسلامى اين فعاليت آنها غيرقانونى است، زيرا
مهاجران افغانى هيچ گونه مجوزى براى تأسيس مدرسه خودگردان ندارند، ولى از سويى
نيز، در حال حاضر تنها دانش آموزانى حق تحصيل دارند كه داراى كارت اقامت باشند
و علاوه برآن، طى امسال و سال گذشته، شهريه اى نيز براى محصلان مقرر شد كه با
توجه به اينكه اين قشر جزو محرومان جامعه هستندو بسيارى از كودكان و خانواده
هايشان توان پرداخت اين شهريه را ندارند از تحصيل محروم شدند و براين اساس به
مدارس خودگردان كه به طور مستقل از طرف مهاجران افغانى بنا نهاده شده، رو آورده
اند.
او از اين مكان نسبت به ديگر مدارس خودگردان موجود در شهر، ابراز رضايت مى كند
و وضع ديگر مدارس را اسفبار مى خواند! و مى گويد براى اين حداقل جا نيز هرماه
ملزم به پرداخت اجاره اند و با توجه به شهريه بسيار ناچيزى كه آن هم به صورت
اقساط از دانش آموزان دريافت مى شود، پرداخت حقوق ماهيانه معلمان بسيار مشكل
است.
اين مقبره از سال ۷۳ به عنوان مدرسه خودگردان شناخته شده است. مقبره داراى دو
طبقه، يك زيرزمين و چهار اتاق است: سه كلاس و يك دفتر. يكى از كلاسها در
زيرزمين مقبره برگزار مى شود، كه اينجا مكان قرارگرفتن قبرهاست: پستويى سرد و
نمور كه يك نايلون، اتاق را از مكان قرارگيرى قبرها جدا مى كند، براى حفاظت از
سرما. اين ديواره نايلونى مرزى است ميان مرگ و زندگى. آن سو، چهار سنگ قبر در
سكون و سكوت و اين سو صداى هياهوى كودكان كه خواب رخوتناك مرگ را برهم مى زند.
مدرسه داراى سه شيفت است كه شيفت شبانه اش مختص بزرگسالان است، كارگرانى كه با
خستگى پشت نيمكت ها مى نشينند و با دستهاى پينه بسته كلمات را صداكشى مى كنند.
مدارس خودگردان افغانها از همان آغاز ورود آنها به ايران فعاليت خود را شروع
كرده اند و از همان ابتدا نيز با وجود فعاليت غيرقانونى شان، براى ادامه كار
آنها، ممانعتى از سوى دولت به عمل نيامده است، ولى پس از تشكيل دولت موقت در
افغانستان، عرصه ادامه اقامت براى ماجران افغان، تنگ تر و بالطبع شرايط تحصيل
براى كودكان افغانى نيز محدودتر شد و حال با گذشت حدود ۱۴ سال از فعاليت اين
مدارس، از ادامه كار منع شده اند.
• نحوه آموزش كودكان افغانى براساس سياست هاى كل كشور تدوين شده است
مهدى نويد ادهم دبيركل شوراى عالى آموزش و پرورش در اين خصوص به خبرنگار
«ايران» مى گويد: دستورالعمل نحوه آموزش كودكان افغانى در مدارس ايرانى براساس
سياست كلى كشور در مورد بازگشت افاغنه به كشورشان تعيين شده است. اتباع افغانى
مبلغ تعيين شده را نامتناسب با سطح درآمدى خود مى دانند و معتقدند فرزندانشان
از تحصيل بازمانده اند اما ادهم اعتقادى به اين موضوع ندارد. او مى گويد:
ممنوعيتى براى تحصيل افاغنه در مدارس ايرانى وجود ندارد و تعيين شهريه به مانند
اهرمى براى بازگشت آنها به وطن شان عمل مى كند.
وى مى افزايد: اين سياست با رايزنيها و هماهنگى هاى صورت گرفته توسط وزارت كشور
و مسؤولان كشور افغانستان و سفارت اين كشور در ايران اتخاذ شده است.
اجبار دانش آموزان افغانى به پرداخت شهريه و يا مخالفت با ادامه فعاليت مدارس
خودگردان افاغنه اگرچه براساس يك سياست كلى و كلان كه همان بازگشت افاغنه به
كشورشان است اما شائبه نقض حقوق كودكان افغانى مبنى بر فراگيرى دانش را به
همراه دارد. مديركل دفتر آموزش و پرورش ابتدايى در پاسخ به اين پرسش مى گويد،
وزارت آموزش و پرورش تا حد امكان به دانش آموزان افغانى در دريافت شهريه تخفيف
داده است تا آنها محروم از تحصيل نشوند.
«حسين رياحى» كارشناس دفتر شوراى عالى آموزش و پرورش نيز با اشاره به اينكه
مدارس خودگردان افاغنه به علت نداشتن مجوز غيرقانونى اند و مداركى هم كه
احتمالاً از سوى آنها صادر مى شود اعتبار ندارد، مى گويد: «براساس مصوبه آموزش
و پرورش احداث مدارس ويژه اتباع خارجى علاوه بر مجوز از وزارت آموزش و پرورش
نيازمند مجوز از وزارت امور خارجه نيز است.»
«رياحى» با اشاره به اينكه اين مصوبه در سال۱۳۵۹ تصويب شده و ناظر به تبادل
اتباع دو كشور است، مى افزايد: «براساس هماهنگى هاى انجام شده ميان دفتر همكارى
هاى علمى بين المللى آموزش و پرورش و وزارت كشور و براساس دستورالعمل احداث
مدارس اتباع بيگانه امكان راه اندازى اين مدارس در صورتى است كه مجوز تأسيس آن
توسط يك فرد ايرانى گرفته شده باشد و همچنين براساس يكى از بندهاى آن وزارت
امور خارجه آن را تأييد كرده باشد.»
«رياحى» با اشاره به اينكه در گذشته تلاشهايى براى راه اندازى اين مدارس صورت
گرفته اما ظاهراً به علت برخورد با عدم موافقت وزارت امور خارجه معلق مانده مى
افزايد: «ما نيز بازخوردى از سوى وزارت امور خارجه در اين خصوص مشاهده نكرده
ايم.»
با اين وصف به نظر مى رسد آيين نامه اى كه توسط آموزش و پرورش صادر شده به علت
سياستهاى فعلى كشور و وزارت امور خارجه هيچ وقت به مرحله اجرا درنيامده است.
«رياحى» با بيان اينكه در حال حاضر دانش آموزان اتباع خارجه به شكل داوطلب آزاد
يا تحصيل در مقطع بزرگسال در سالهاى بالاتر تحصيلى امكان ادامه تحصيل را دارند،
مى گويد: اما در دوره ابتدايى چنين امكانى وجود ندارد.
«رياحى» در پاسخ به اين سؤال كه حتى در صورت تأسيس مدارس با مجوز به شكل
غيرانتفاعى مشكل ناتوانى در پرداخت هزينه توسط اتباع خارجى حل نمى شود، تصريح
كرد: اصل مسأله پرداخت هزينه در كار نيست تا آنجا كه تنها مجوز به اين مدارس
داده مى شود اما اداره آنها مى تواند تفاوتى با شيوه فعلى كه مثلاً در مدارس
خودگردان يك يا چند نفر تقبل پرداخت هزينه ها و اداره مدرسه را خواهند كرد
نداشته باشد.
• تأسيس مدارس افغانى غيرقانونى است
مديركل اتباع خارجى وزارت كشور نيز در اين باره اظهار داشت: تشكيل و راه اندازى
مدارس افاغنه در ايران هيچ موضوعيت قانونى در كشور ما نداشته است و در اين باره
با مقامات دولت افغانستان نيز هيچ توافقى به عمل نيامده است.
حسينى افزود: اين مدارس كه عمدتاً در ساختمان هاى مخروبه و فرسوده شكل گرفته
اند از سوى برخى احزاب و شخصيت هاى افغانى مقيم ايران و بدون اجازه دولت و
وزارت آموزش و پرورش راه اندازى شده اند.
مشاور وزير كشور ادامه داد: مدارس خودگردان افغانى همانند افاغنه اى كه به صورت
غيرقانونى در ايران زندگى مى كنند به هيچ وجه قانونى نيستند. حال آن كه دولت
ايران همواره تسهيلات و شرايط مناسب براى تحصيل افاغنه مجاز به اقامت در كشور
را فراهم ساخته است و آنان مى توانند با حداقل هزينه ها آموزش مطلوب و با كيفيت
را در مدارس ايران فرابگيرند.
وى در عين حال تأكيد كرد: سياست شوراى هماهنگى اتباع خارجى كشور نيز بر جلوگيرى
از فعاليت اين گونه مدارس و اقامت غيرقانونى مهاجران افغانى در ايران تأكيد
دارد.
• مجلس خواهان بازگشت افاغنه است
رئيس كميسون آموزش و تحقيقات مجلس نيز اعتقاد دارد استفاده از امكانات و فضاهاى
آموزشى توسط دانش آموزان افغانى بار مالى بسيار زيادى به دولت در بخش آموزش و
پرورش تحميل كرده است.
دكتر عباسپور مى گويد: بودجه آموزش و پرورش كافى نيست و بايد تلاش كرد شرايط
بازگشت افاغنه به كشورشان فراهم شود و خوشبختانه اقدامات خوبى صورت گرفته و
افاغنه مى توانند به كشورشان بازگردند.
عباسپور از دولت مى خواهند مصوبه مجلس مبنى بر بازگشت افاغنه به كشورشان را
هرچه سريعتر اجرا كند.
وى گفته بعد از اجراى مصوبه مجلس مبنى بر بازگشت افاغنه به كشورشان ديگر از
دانش آموزان افغانى باقى مانده در كشور شهريه آموزشى دريافت نمى شود.