کارگران    کودکان     زنان    هنر و ادبیات     لطیفه    تصاویر     کامپیوتر     سایت های دیگر

اخبار روز از پیک ایران     خلاصه اخبار رادیو فردا    خارجی     آرشیو      صفحه نخست

 ______________________________________________________________

گزارشی از مسجد جمکران: چاه‌هایی برای "حاجات"

مریم کاشانی / ۵ مهر ۱۳۸۴

روزنامه روز:

"مسجد مقدس جمکران، مأواي منتظران و محل راز و نياز ميليون‌ها عاشقي است که شکوائيه دوري از معشوقشان را به حضرت باري تعالي ارائه مي‌دهند. در صحت اصل اين مسجد شکي نيست ....و کرامات عديده، مؤيد اين مسجد است. اما طي سال‌هاي گذشته برخي تحرکات در اين مسجد مشاهده شده است که بيم انحراف و خدشه‌دار شدن اصل آن وجود دارد." این را حجت السلام احمد نجمی می گوید. اما جمکران چیست و انحرافی که آقای نجمی از آن سخن می گوید، کدامست؟گزارش را پی بگیرید.

ایران پر از امامزاده و محل های متبرک است. مرقد وابستگان نسل در نسل پیامبر و امامان مسلمین شیعه، و یا اماکنی که به هر روی گرد تقدس بر آنها نشسته است.هر کدام از امامزاده ها داستانی دارد، و نامی. بعضی با شناسنامه و برخی، تنها شنیده ای که قرن هاست دهان به دهان می گردد. هرچه درباره این اماکن ناشناخته باشد، یک چیز روشن است: متولیان امامزاده ها، بسته به اهمیت امامزاده ای که در تولیت دارند، هم نفوذ کلام دارند و هم نفوذ مالی. نفوذ اول از صاحب امامزاده و احساسات مذهبی مردم می آید، و نفوذ دوم از نذورات مردم. مسجدجمکران، از پرآوازه ترین اینهاست.

مسجد جمکران در" قلعه جمکران واقع است، دريک فرسنگی شرق قم ودرداخل روستای جمکران. قلعه جمکران که به قلعه گبری نيز شهرت دارد، ازبناهای پيش ازاسلام است که دردوران اسلامی نيز مورد استفاده قرار گرفته. اهل محل آن را به زمان جمشيد شاه ازشاهان پيشدادی نسبت می دهند ..بناي این مسجد دارای پلان مربع با ابعاد ۵۵*۵۵ متر وضخامت ديوارها 4متر درپائين که به تدريج هرچه ارتفاع بيشتر می گردد ازضخامت آن کاسته می گردد ، مصالح بکاررفته شامل خشت وگل می باشد که درپائين ديوارها متشکل ازدولايه چينه به ارتفاع ۲متر برروی هم پس ازآن سه رديف خشت باابعاد ۶*۲۷*۲۷ سپس يک لايه چينه به ارتفاع 1متر به صورت يک درمیان تابالای ديوارها تکرار شده است ارتفاع کنونی در بعضی قسمتها تا ۱۰متر هم می رسد اما بطور متوسط دارای ۹متر ارتفاع می باشد.."[ نقل از سایت رسمی جمکران]

پی گذاری مسجد جمکران، در نزدیکی قم، حاصل خواب" حسن بن مثله جمکرانی" است. در سایت رسمی جمکران در این مورد می خوانیم:" شيخ حسن بن مثله جمكرانى می گويد: من شب سه شنبه، ۱۷ ماه مبارك رمضان سال ۳۷۳ هجرى قمرى در خانه خود خوابيده بودم كه ناگاه جماعتى از مردم به در خانه من آمدند و مرا از خواب بيدار كردند و گفتند: برخيز و مولاى خود حضرت مهدى عليه السلام را اجابت كن كه تو را طلب نموده است•

آنها مرا به محلى كه اكنون مسجد جمكران است آوردند، چون نيك نگاه كردم، تختى ديدم كه فرشى نيكو بر آن تخت گسترده شده و جوانى سى ساله بر آن تخت، تكيه بر بالش كرده و پيرمردى هم نزد او نشسته است، آن پير، حضرت خضر عليه السلام بود كه مرا امر به نشستن نمود، حضرت مهدى عليه السلام مرا به نام خودم خواند و فرمود:
برو به حسن مسلم (كه در اين زمين كشاورزى می كند) بگو: اين زمين شريفى است و حق تعالى آن را از زمين هاى ديگر برگزيده است، و ديگر نبايد در آن كشاورزى كند•

عرض كردم: يا سيدى و مولاى! لازم است كه من دليل و نشانه اى داشته باشم و گرنه مردم حرف مرا قبول نمی‌كنند، آقا فرمود: تو برو و آن رسالت را انجام بده، ما نشانه هايى براى آن قرار می دهيم، و همچنين نزد سيد ابوالحسن (يكى از علماى قم ) برو و به او بگو: حسن مسلم را احضار كند و سود چند ساله را كه از زمين به دست آورده است، وصول كند و با آن پول در اين زمين مسجدى بنا نمايد•

به مردم بگو: به اين مكان رغبت كنند و آنرا عزيز دارند و چهار ركعت نماز در آن گذارند•
....آنگاه امام عليه السلام فرمودند: هر كه اين دو ركعت نماز را در اين مكان (مسجد مقدس جمكران) بخواند مانند آن است كه دو ركعت نماز در كعبه خوانده باشد•

چون به راه افتادم، چند قدمى هنوز نرفته بودم كه دوباره مرا باز خواندند و فرمودند: بزى در گله جعفر كاشانى است، آنرا خريدارى كن و بدين مكان آور و آنرا بكش و بين بيماران انقاق كن، هر بيمار و مريضى كه از گوشت آن بخورد، حق تعالى او را شفا دهد•

حسن بن مثله جمكرانى می گويد: من به خانه بازگشتم و تمام شب را در انديشه بودم، تا اينكه نماز صبح را خوانده و به سراغ على المنذر رفتم و ماجراى شب گذشته را براى او نقل كردم و با او به همان مكان شب گذشته رفتيم، و در آنجا زنجيرهايى را ديديم كه طبق فرموده امام عليه السلام حدود بناى مسجد را نشان می داد•

سپس به قم نزد سيد ابوالحسن رضا رفتيم و چون به در خانه او رسيديم، خادم او گفت: آيا تو از جمكران هستى؟ به او گفتم: بلى! خادم گفت: سيد از سحر در انتظار تو است• آنگاه به درون خانه رفتيم و سيد مرا گرامى داشت و گفت: اى حسن بن مثله من در خواب بودم كه شخصى به من گفت: حسن به مثله، از جمكران نزد تو می آيد، هر چه او گويد، تصديق كن و به قول او اعتماد نما، كه سخن او سخن ماست و قول او را رد نكن•

از هنگام بيدار شدن تا اين ساعت منتظر تو بودم، آنگاه من ماجراى شب گذشته را براى وى تعريف كردم، سيد بلافاصله فرمود تا اسب ها را زين نهادند و بيرون آوردند و سوار شديم، چون به نزديك روستاى جمكران رسيديم، گله جعفر كاشاني را ديديم، آن بز از پس همه گوسفندان می آمد، چون به ميان گله رفتم، همينكه بز مرا ديد به طرف من دويد، جعفر سوگند ياد كرد كه اين بز در گله من نبوده و تاكنون آنرا نديده بودم، به هر حال آن بز را به محل مسجد آورده و آن را ذبح كرده و هر بيمارى كه گوشت آن تناول كرد، با عنايت خداوند تبارك و تعالى و حضرت بقيه الله ارواحنا فداه شفا يافت•

ابوالحسن رضا، حسن مسلم را احضار كرده و منافع زمين را از او گرفت و مسجد جمكران را بنا كرد و آن را با چوب پوشانيد•

سپس زنجيرها و ميخ ها را با خود به قم برد و در خانه خود گذاشت، هر بيمار و دردمندى كه خود را به آن زنجيرها می ماليد، خداى تعالى او را شفاى عاجل می فرمود، پس از فوت سيد ابوالحسن، آن زنجيرها ناپديد شد و ديگر كسى آنها را نديد•[ تلخیص از کتاب نجم الثاقب]

تعبیر خواب
مسجد جمکران تا سده ها و سال ها، یکی از هزاران "امکنه" این چنینی در ایران بود. و نام و آوازه اش نیز به همان کوچکی روستایی در نزدیکی قم.البته بزرگان شیعه بارها به جمکران و"کرامات" آن اشاره کرده اند، اما آقای مصباح یزدی می گوید:" در سالهاى نخستين ورود ما به قم (۱ ـ ۱۳۳۲) اگر شب جمعه اى مى خواستيم به مسجد جمكران برويم وسيله نقليه نبود و هركس مى خواست، پياده مى رفت. بعد از چند سال يك ماشين جيپ آن هم بدون دَرِ و پيكر مى آمد مقابل قبرستان نو مى ايستاد و يك ساعت طول مى كشيد كه مسافر پيدا كند و حركت كند آنجا هم كه مى رفتيم نه برق بود و نه چراغى و كم و بيش شمار زائران به ده تا پانزده تن مى رسيد ...."

تا اینکه در سال های پس از انقلاب، و به تدریج نام این مسجد دوباره بر زبان ها افتاد. تا جايی که حجت الاسلام سيد محمّد باقر گلپايگانى فرزند آيت الله گلپايگاني درباب توجه پدر به جمکران گفت:

" براى پدرم هر زمانى كه بعضى مسائل پيش مى آمد به مسجد جمكران مى رفتند، گاهى اوقات صبح جمعه و گاهى ظهر و يا بعد از ظهر هم كه بود مى فرمود: مى خواهم بروم جمكران، حالا يا چهارشنبه يا سه شنبه يا دوشنبه يعنى معتقد به چيزى نبود. و گاهى اوقات نماز جماعت در آنجا برپا مى كردند. در ايام جنگ تحميلى يك شب آقاى خليليان زنگ زد و گفت خدمت آقا ... عرض كنيد كه الان در يكى از محورهاى مهم بچه ها در حال محاصره گازانبرى دشمن قرار گرفتند كه اگر دشمن موفق شود ديگر چيزى از ما باقى نمى ماند به آقا بگوئيد دعا كنند وقتى به آقا عرض كرديم دقيقاً خاطرم نيست كه بعد از نماز صبح بود يا وقت ديگر بود كه آقا مشرف شدند مسجد جمكران. صبح دو مرتبه آقاى خليليان زنگ زد و گفت: بصورت معجزه آسائى عمليات دشمن با شكست مواجه شد و رزمندگان ما از محاصره بيرون آمدند و تعدادزيادی از دشمن اسير و کشته شدند."

اولین متولی

با وجود همه توجهات ویژه به جمکران ، این مسجد برای اولین بار در بهمن سال ۱۳۷۹ صاحب تولیت شد. در این سال"رهبر انقلاب اسلامی، آیت الله شیخ ابوالقاسم وافی را به عنوان نماینده خود و تولیت این مکان مقدس منصوب نمود."

به نوشته ایسنا" پس از انتصاب تولیت ، طرح جامع مسجد مقدس جمکران قم مورد بررسی و کارشناسی قرار گرفت که برای اجرای آن یک هزار و دویست میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است." تهیه این بودجه، به تنهایی از عهده دولت بر نمی آمد، به همین دلیل گردانندگان مسجد جمکران به تدریج به راه های مختلفی برای جذب زائر به این محل، مبادرت کردند، که مهم ترین آنها ایجاد چاه و سپس چاه هایی در اطراف بنای اولیه بود: "آناني که موفق به زیارت مسجد جمکران شده‌اند، همواره شاهد تجمع بسیاري از زوار به ويژه جوانان در کنار چاهي با عنوان چاه عريضه هستند. واقعيت اين چاه و سند آن چيست‌؟ در مفاتيح الجنان و تحفة‌الزائر از امام صادق(ع) روايتي نقل شده است: هرگاه تو را حاجتي به سوي خداي تعالي باشد یا از امري خائف و ترسان باشي در کاغذ بنويس [يک دعا وارده] و سپس حاجت خود را ذکر کني. پس کاغذ را در میان آب جاري یا چاهي بينداز که حق تعالي به زودي فرج کرامت فرمايد".این چاه، به دو چاه رسید:" دو چاه در جمکران نهاد ه اند یکی برای زنان یکی برای مردان.که حاجات خود به امام غائب را جداگانه در آنها بیندازند. هر عریضه ای هم ۲۰۰ تومان." و گفتنی است که این دویست تومان ها، سر به میلیاردها می زند، چرا که امروزه مسجد جمکران میلیون ها زائر دارد و همگی، با حاجت نامه ای در دست:" حجت السلام ابوالقاسم واقی سه شنبه شب در جمع خبرنگاران با پیش بینی حضور حدود دو میلیون زایر در ایام نیمه شعبان.. گفت:حضور مردم در روز نیمه شعبان در مسجد جمکران همانند مراسم حج می باشد..." در این مراسم که دیگر سال هاست به همین گونه برگزار می شود، آیاتی مانند صافی گلپایگانی، جعفر سبحانی و مکارم شیرازی سخن می گویند. در کنار سخنرانی ها برنامه های" متنوع فرهنگی و مذهبی" نیز برگزار می شود.

دکتر عبدالکریم سروش در مورد جمکران می گوید:"الان در نزدیکی شهر قم روستایی است به نام جمکران که بر اساس یک خوابی که کسی دیده و امام زمان گفته که من در آنجا گاهی حضور دارم مسجدی بنا شده است. این مسجد سالها است که محل زیارت شیعیان است پس از انقلاب توجه بی سابقه ای به آن مسجد شد تا حدی که خود قم تحت الشعاع این مسجد قرار گرفته است. چاهی در این مسجد هست که مردم نامه ها و عریضه های خودشان را برای آنکه بدست امام زمان برسد در آن چاه می اندازند، اخیرا شنیدم این چاه پر شده است ..."

جمکران نه فقط جایگاه، ارسال نامه های محتاجان، به امام دوازدهم شیعیان است، بلکه جایی برای "عاشقان مهدی" نیز هست. کسانی که دوست دارند" از یاران حضرت قائم" باشند:"بدين وسيله از خواهران و برادران گرامي دعوت مي شود به عنوان يک امر نمادين در اين طرح[ عاشقان مهدی] ثبت نام نمايند. انشاء الله ليست اسامي بعد از پایان ثبت نام به مسجد مقدس جمکران ارسال خواهد شد، اميد است به نظر و رويت وجود مقدس حضرتش مشرف گردد و لبخند نمکين رضايت او بدرقه توفيق گردد. انشاء الله".

تشکیلات جمکران

جمکران امروز دارای تشکیلات مفصلی نیز هست. از بخش نذورات تا بخش های اداری و اقتصادی. این امکنه، صاحب یک سایت رسمی هم هست که در آن بخشی نیز به ذکر"کرامات" اختصاص داده شده است. در این بخش که تحت عنوان کرامت ۱، کرامت ۲، کرامت ۳.... عنوان بندی شده، افراد مختلف ، به جزییات معجزات را شرح داده اند. در واقع افراد در اینجا دارای"شناسنامه کرامت" هستند که دربرگیرنده نام، موضوع کرامت، منبع کرامت، تاریخ ثبت کرامت و مکان کرامت است.

سایت رسمی جمکران
و اعتراض ها

همراه با این تحولات، مسجد جمکران، با تغییراتی بنیادی رو به رو شد. هم به لحاظ ساختار اقتصادی و هم به دلیل تاثیر اندیشگی.از یک سو سخن بر سر میلیاردها درآمد خارج از نظارت این مرکز، بر زبان ها جاری شد و از دیگر سو، برخی ماهیت فعالیت های آن را، به عنوان اشاعه خرافات، زیر علامت سئوال بردند:"دو سال پيش در محراب ـ که محل اوليه مسجد نيز هست ـ شيشه‌اي نصب شد و به شکل عوامفريبانه‌اي مزين به چراغ‌هاي سبز نيز گرديد. زوار در پشت شيشه صف کشيده و آن محل را زیارت مي‌کردند. اگرچه علت اين اقدام عجيب هيچ‌گاه مشخص نشد، اما مقدمه انحراف خطرناکي بود که بارها از سوي علما، به توليت مسجد جمکران گوشزد شد و متأسفانه مورد بي‌‌توجهي قرار گرفت. تا آن‌که آيت‌الله مکارم شيرازي که يکي از زائران دائمي اين مسجد هستند، در پایان درس خارج خود گفتند: اخيرا در محراب مسجد جمکران يک تشکيلات شيشه‌اى سبزرنگ و چراغ و... درست کرده‌اند که کم‌کم به صورت امامزاده‌اى درآمده است. مردم براى بوسيدن اين شيشه صف مي‌کشند، کساني هم هنگام دور شدن عقب عقب مي‌روند مثل کارى که در حرم امامان و امامزاده‌ها مي‌کنند. بعضي‌ها هم فاتحه مي‌خوانند، عده‌اى تعظيم مي‌کنند، بعضي از عوام هم مي‌گويند اينجا قبر حضرت وليعصر(عج) است. حتما چند سال ديگر هم فردى پيدا مي‌شود و کتابي مي‌نويسد که ۷۰ نفر از اوتاد در اينجا دفن شده‌اند. هرکس مرتکب اين کار شده اشتباه کرده است، اين ضربه‌اى به مسجد جمکران است....بلافاصله اين تشکيلات از محل محراب جمع‌آوري شد. البته هيچ کس راضي نبود که کار به اينجا ختم شود اما..."این بحث را حجت السلام ندیمی، مطرح کرد و سپس همزبان با هم اندیشان خود پرسید:"آیا اختصاص يک چاه مشخص و ايجاد بنائي بزرگ بر روي آن و نصب چراغ‌هاي سبز و تابلوهاي عديده بدعت نيست؟ چرا مومنين بايد تصور کنند که هر جاي دنیا که باشند بايد عريضه‌هاي خود را فقط به اين چاه بيندازند؟ برخي نيز تصور مي‌ کنند اين چاه تنها راه برقراري ارتباط با حضرت وليعصر(عج) است! اين کار انجام شده در مسجد جمکران، همچون اقدام آن فرد معلوم‌الحالي است که در کتاب‌هايش، آدرس محل سکونت حضرت وليعصر(عج) را در فلان خیابان و کوچه مدينه معين کرده است... با چه مجوزي اين چاه را تبديل به يک محل مقدس و زیارتگاه کرده اند؟ در فرمايش امام صادق(ع) براي چاه یا آب جاري هيچ تقدسي ذکر نشده است. آیا اين اقدام يک انحراف علني نيست؟ چرا بايد شاهد ترويج انحرافات از سوي مراکز ديني باشيم و ناجوانمردانه مردم متدين کشور ما از سوي معاندان به ظاهر روشنفکر متهم به پيروي از خرافات شوند؟ اين کج سليقگي‌ها تا به کي ادامه خواهد داشت؟ چرا بايد احساسات پاک منتظران حضرت مهدي به اموري بي‌پايه و اساس هدايت شود؟"

کسی به سئوالات این حجت السلام جواب نداد، همانگونه که کسی به سخن دکتر سروش، که ساختن چاهی برای زنان، و چاهی برای مردان را"شرک" خوانده بود، توجهی نکرد. چرا که امروز جمکران، دیگر تعبیر خواب پیرمردی روستایی نیست، بیش از آن یک مرکز جلب توریست و نهادی تجاری است.اگرچه در سایت رسمی مسجد جمکران آمده است که:"مسجد مقدس جمکران محل رفت و آمد امام زمان است"، اما جمکران محل خرید و فروش و تجارت نیز هست.

خرید و فروش جمکران
دولت جدید و جمکران

آقای احمدی نژاد، علاقه ویژه به امام دوازدهم دارد. شاید از همین رو، یکی از اولین مصوبات هیات دولت وی" اختصاص اعتباری ده میلیارد ریالی برای راه اندازی مراکز رفاهی در مجاورت مسجد جمکران" بود.در این جلسه، به هنگام طرح این مسئله، وزیر راه آقای احمدی نژاد، یادآور شد که بهتر است این بودجه صرف تکمیل پروژه های راه سازی استان قم شود، اما"با عتاب رئیس جمهور مواجه شد" و اعضای کابینه برای ختم مقال، از رای گیری حذر کردند ، و طرح "صرفا با ذکر صلوات توسط رئیس جمهور و اعضای کابینه" به تصویب رسید.

آخرين خبر

آخرين خبر اين که روز يکشنبه هیئت دولت با اختصاص پنج میلیارد ریال ديگر به منظور توسعه خطوط ریلی و ایستگاه خط آهن مسجد جمكران موافقت كرد.

هیئت وزیران بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور مبلغ پنج میلیارد ریال از محل اعتبار ردیف هزینه های پیش بینی نشده سرمایه ای قانون بودجه را به منظور توسعه خطوط ریلی و ایستگاه خط آهن مسجد جمكران، در اختیار راه آهن جمهوری اسلامی ایران قرار داد.

همچنین براساس این مصوبه با تخصیص مبلغ 10 میلیارد ریال از محل اعتبار هزینه های پیش بینی نشده سرمایه ای قانون بودجه سال 1384 كل كشور به منظور تكمیل پروژه اردوگان نسل نو، وابسته به بنیاد فرهنگی حضرت مهدی(عج) واقع در محدوده مجموعه مسجد جمكران موافقت شده است.